تفاوت خشت و آجر چیست؟ از آغاز تاریخ بشر، مصالح ساختمانی متعددی برای ساخت سر پناه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. اما در میان انبوه این مصالح، دو عنصر کهن به نام های “خشت” و “آجر” همواره جایگاهی ویژه داشته و در ساخت بناهای مختلف به کار گرفته می شوند.
برای خرید آجر پازلی از آرکو می‌توانید از طریق این لینک اقدام نمایید.
خشت و آجر، دو عنصر جدایی ناپذیر در تاریخ معماری، از دیرباز در ساخت بناهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. هرچند این دو مصالح در نگاه اول شباهت هایی به هم دارند، اما تفاوت های ظریف و مهمی در ماهیت، کاربرد و نحوه تولید آنها وجود دارد که در این مقاله به بررسی آنها می پردازیم.
خشت چیست؟
خشت، ترکیبی از خاک و آب است که در قالب های مربعی شکل ریخته شده و در آفتاب خشک می شود. این مصالح ساختمانی به عنوان یکی از پرمصرف ترین مواد در تاریخ صنعت ساخت و ساز شناخته می شود.
در گذشتهف خشت ها را معمولاً به شکل مستطیل یا بلوک هایی با ابعاد و ضخامت زیاد می ساختند. ماده اصلی تشکیل دهنده آنها خاک رس و کاه بود. برای ساخت خشت، ابتدا خاک رس را با آب مخلوط می‌کنند تا گلی به دست آید. سپس این گل را در قالب های بزرگ ریخته و با فشار زیاد به آن شکل می دهند. پس از اینکه خشت شکل نهایی خود را پیدا‌کرد، در معرض نور خورشید قرار می گیرد تا کاملاً خشک و آماده مصرف شود.
مهم: قیمت پایین و کاربردهای فراوان خشت، آن را به مصالحی محبوب در بین مردم تبدیل کرده بود. از این مصالح برای ساخت دیوار، طاق، گنبد و … استفاده می شود.
ضخامت زیاد دیوارهای خشتی به دلیل قطر زیاد قالب های خشت در زمان ساخت است.
آجر؛ تحول در صنعت ساخت‌وساز
آجر، مصالحی پر مصرف در صنعت ساختمان است که در چند سده اخیر جایگزین بسیاری از مصالح سنتی مانند خشت شده است. سازگاری بیشتر آجر با شرایط آب و هوایی مختلف و استحکام بیشتر، از مهم ترین دلایل این جایگزینی هستند.
آجر نقشی اساسی و کلیدی در زندگی بشر امروزی ایفا کرده، و از زمانی که در صنعت ساختمان سازی به کار گرفته شد، تحولی عظیم در این صنعت ایجاد کرد و به رشد چشمگیر سازه ها و خانه‌هایی با سبک و متدهای نوین منجر شد.
استفاده از آجر، یکی از عناصر اصلی گسترش سبک معماری مدرن بود و در شکل‌گیری سبک های خاص این نوع معماری نقشی کلیدی داشت. در معماری اسلامی نیز شاهد استفاده گسترده از آجر هستیم و سازه های متعددی از دوران باستان تا به امروز با این مصالح بنا شده‌اند و همچنان پابرجا باقی مانده‌اند.
تفاوت خشت و اجر چیست؟
تفاوت خشت و اجر را باید در سه بخش بیان کرد، که عبارت است از:
- مواد تشکیل دهنده و نحوه تولید هر یک از این مصالح
- میزان مقاومت و استحکام و عمر هر یک
- میزان مصرف و به کارگیری در صنعت ساخت و ساز
در زیر هر یک از این موارد تفاوت را بررسی می کنیم تا بهتر متوجه این موضوع شوید.
تفاوت در ترکیب مواد و مصالح آجر و خشت
مواد اولیه خشت:
خاک رس همگن و آب
خاک رس معدنی نرم شده با شکر سنگ
خاک رس مرغوب با کاه و خرده سنگ
خاک‌های آوار مرغوب از ساختمان‌های تخریب شده
خاک رس معدنی نرم با پشم شتر
خاک رس، موی بز
پوست برنج شلتوک
خاک رس با الیاف درخت خرما
خاک با مخلوطی از کلوش‌های ساقه‌ها برنج
نحوه تولید خشت:
- مخلوط کردن مواد اولیه با آب
- قالب‌گیری مخلوط
- خشک شدن در آفتاب یا سایه
مواد اولیه آجر:
- خاک رس
- ماسه
- فلدسپات
- سنگ آهک
- سولفات‌ها
- سولفورها
- فسفات‌ها
- کانی‌های آهن
- منگنز
- منیزیم
- سدیم
- پتاسیم
- مواد آلی گیاهی
- آب
نحوه تولید آجر:
- مخلوط کردن مواد اولیه با آب
- قالب‌گیری مخلوط
- پخت در کوره
مهم ترین تفاوت خشت و آجر: استحکام و مقاومت
مهم ترین تمایز میان خشت و آجر در استحکام و میزان مقاومت آنهاست. مصالح آجری به دلیل پخت در دمای بالا در کوره های آجرپزی، از ظرفیت و تحمل بار به مراتب بیشتری نسبت به خشت برخوردارند.
خشت ها بدون طی کردن فرآیند شیمیایی خاصی، تنها با ترکیب مواد اولیه و قالب‌گیری، در معرض نور خورشید خشک می شوند.
این روش تولید، خشت ها را برای آب‌وهوای گرم و خشک مناسب می‌کند، اما در برابر هوای سرد و بارانی کارایی لازم را ندارند. رطوبت مداوم در مناطق شمالی، به مرور زمان بافت های اساسی دیوارهای خشتی را تخریب می‌کند و به همین دلیل استفاده از آنها در این مناطق رایج نیست.
مطالعه بیشتر: انواع سبک های طراحی نما ساختمان
در مقابل، دیوارها و سازه هایی که با آجر و به روش اصولی و مهندسی بنا شده‌اند، در برابر زلزله و سیل مقاومت بالایی دارند و میزان خسارات و تلفات را به طور قابل توجهی کاهش می دهند.
این در حالی است که حتی با رعایت کامل اصول ساخت و ساز، نمی توان به طور کامل بر استحکام بناهای خشتی در برابر این پدیده های طبیعی حساب کرد.
تفاوت مصرف آجر و خشت در گذر زمان
امروزه شاهد تفاوت چشمگیری در میزان مصرف آجر و خشت در صنعت ساختمان سازی هستیم. در حالی که آجر جایگاه خود را به عنوان مصالحی پرکاربرد تثبیت کرده، استفاده از خشت به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
این امر نه تنها در شهرها، بلکه در روستاها نیز به وضوح قابل مشاهده است. خشت جای خود را به آجر و سیمان داده و به تدریج از چرخه ساخت و ساز مدرن کنار گذاشته می شود.
استفاده از خشت در ساخت و ساز، تضمینی برای استحکام و سلامت فیزیکی بنا محسوب نمی شود. سازه های خشتی در برابر سیل و حتی زمین‌لرزه های جزئی نیز آسیب پذیر هستند. در مقابل، آجر به دلیل مقاومت و پایداری بالا، امنیت به مراتب بیشتری را برای ساکنین فراهم می‌کند.
علاوه بر این، تنوع آجر در طرح، رنگ و کاربرد، آن را به مصالحی ایده آل برای بخش های مختلف ساختمان تبدیل کرده است. از آجر می توان برای نما، دیوارهای داخلی، محوطه سازی و … استفاده کرد، در حالی که خشت چنین تنوع و کارایی را ندارد.
سوالات متداول
اصلی ترین تفاوت خشت و اجر در چیست؟
با توجه به نحوه تولید و مواد تشکیل دهند و عملیاتی که در ساخت و ساز هر یک وجود دارد، مهم ترین و اصلی ترین تمایز خشت و اجر به میزان استحکام و طول عمر این دو مصالح مربوط می شود.
تنوع خشت و اجر چگونه است؟
به دلیل تولید شیمیایی و کوره ای آجر، تنوع و قالب بندی این عنصر مهم معماری مدرن، بسیار زیاد است و سال به سال در حال افزایش این تنوع هستیم.
مقاومت خشت و اجر در مقابل آتش چگونه است؟
به دلیل نحوه تولید و مواد تشکیل دهنده آجر مقاومت آن در برابر آتش قابل مقایسه با خشت خام و خشک نیست.
نتیجه گیری:
با توجه به انچه در این مقاله در مورد تفاوت خشت و آجر گفته شد به وضوح مشخص می شود که، استفاده از خشت بیشتر جنبه سنتی و باستانی دارد، و امروزه بیشتر در گوشه و کنار کشور و جهان از ان به ندرت استفاده می شود و به جای این عنصر کهن معماری مصالح آجری و اجرنماها مورد توجه است.
بدون دیدگاه